کاردرمانی ذهنی کودکان یکی از شاخههای مهم کاردرمانی است که به بهبود مهارتهای شناختی، رفتاری، اجتماعی و حرکتی کودکان کمک میکند. این روش درمانی به ویژه برای کودکانی که دچار مشکلات ذهنی، رفتاری یا رشدی هستند، مانند کودکان اوتیسم یا بیش فعال، بسیار مؤثر است. در این مقاله به بررسی موارد اصلی در توانبخشی ذهنی کودکان از جمله مفهوم کار درمانی ذهنی کودکان، عارضههای قابل درمان با استفاده از کاردرمانی ذهنی کودکان و نقش کاردرمانگر در کار درمانی ذهنی کودکان خواهیم پرداخت.
مفهوم کاردرمانی ذهنی کودکان
کاردرمانی ذهنی برای کودکان مجموعهای از تکنیکها و فعالیتهایی است که به بهبود عملکرد ذهنی و رفتاری آنها کمک میکند. این درمان بر تقویت تواناییهای شناختی، حسی، عاطفی و اجتماعی تمرکز دارد و با استفاده از تمرینهای خاص، کودکان را در افزایش مهارتهای حل مسئله، تمرکز، تنظیم و کنترل احساسات یاری میکند.
عارضههای قابل درمان در کاردرمانی ذهنی کودکان
کاردرمانی ذهنی برای کودک برای بهبود و از بین بردن طیف گستردهای از مشکلات و ناتوانیها کاربرد دارد. برخی از مهمترین عارضههایی که از این روش بهره میبرند عبارتاند از:
- کاردرمانی ذهنی کودکان اوتیسم
کودکان مبتلا به اوتیسم در تعاملات اجتماعی، مهارتهای ارتباطی و درک احساسات دیگران دچار مشکل هستند. کاردرمانگر با استفاده از روشهای تقویت مهارتهای شناختی و اجتماعی، به این کودکان کمک میکند تا تعاملات بهتری با محیط اطراف خود داشته باشند.
- کاردرمانی ذهنی کودکان بیش فعال
بیشفعالی (ADHD) یکی از مشکلات رایج در کودکان است که با عدم تمرکز، تکانشگری و پرتحرکی بیش از حد همراه است. کاردرمانی ذهنی برای کودکان بیش فعال شامل تمرینهایی برای افزایش تمرکز، کاهش رفتارهای تکانشی و بهبود مهارتهای سازماندهی است.
- مشکلات یادگیری و تمرکز
برخی کودکان در یادگیری، حافظه و تمرکز با مشکل مواجه هستند که ممکن است در آینده، این کودکان در مدرسه و مقاطع تحصیلی دچار مشکلات بزرگی شوند. کار درمانی ذهنی کودکان میتواند با ارائه تمرینهای شناختی و حسی، عملکرد تحصیلی و توانایی یادگیری آنها را بهبود ببخشد.
- اختلالات اضطرابی و وسواس فکری
کاردرمانی ذهنی با تکنیکهای آرامسازی و تنظیم هیجانات، به کودکان دارای اضطراب و وسواس کمک میکند تا با کنترل احساسات خود، کیفیت زندگی بهتری داشته باشند.

مراحل رشد شناختی و ذهنی کودک از تولد تا ۱۰ سالگی
از تولد تا ۶ ماهگی
- کشف اشیا با استفاده از دست و دهان
- کوباندن اشیا و اسباب بازیها به هم از
- تکرار کارها و حرکات مختلف برای شناخت بهتر بدن خود
- دنبال کردن اشیا با چشم برای شناخت بهتر
از 6 تا ۱۲ ماهگی
- کنترل شنوایی (شنوایی انتخابی)
- به یاد داشتن و استفاده از تجربههای گذشته
- یادگیری نام اعضای خانواده و نزدیکان
- تقلید حالتهای بدنی مختلف
- یادگرفتن نام خود و واکنش دادن در مقابل شنیدن آن
- نگاه کردن و درک بهتر عکسهای کتاب
12 تا 18 ماهگی
- تشخیص کارایی اشیا و استفاده متناسب
- شروع استفاده از اشیا غیر واقعی در بازی های وانمودی
- دانستن کارایی اشیا
2 تا ۳ سالگی
- اجرای یک نمایشنامه ذهنی (غذا دادن به عروسک، خواباندن آن، خاله بازی کردن و…)
- انجام بازیهای تخیلی
- تطابق دادن یا ترکیب اشیا
- تشخیص و تفکیک رنگها
۳ تا ۴ سالگی
- طبقه بندی و جدا کردن اشیا نسبت به ویژگی هر یک
- استفاده از اشیا خیالی در بازیها
- دادن نقش به عروسک ها و ایجاد ارتباط میان اسباب بازیها
- نشان دادن حس شوخ طبعی
4 تا ۵ سالگی
- طراحی داستان هایی که در آن چند کودک نقش ایفا می کنند
- شرکت کردن در بازیهای هدفدار و مشارکتی با همراهی دو یا سه کودک دیگر
- درک و شناخت نسبت به قوانین بازیها
- شروع حل مسئله به صورت انتزاعی
- داشتن حافظه قویتر و شفافتر
- تا ۶ سالگی
- توانایی شمردن و حفظ اعداد
- کسب توانایی یافتن علت مسائل ساده
- کم رنگ شدن بازی های خیالی و افزایش میل برای انجام بازی هایی که بر مبنای دنیای واقعی هستند
۶ تا ۱۰ سالگی
- کسب توانایی حل مسئله منعطف و چند مرحلهای
- توانایی انجام یک فعالیت ذهنی بدون اینکه نیازی به تلاش فیزیکی داشته باشد
- حل مسائل پیچیدهتر
- پیدا کردن تفکر انتزاعی پختهتر

روشهای درمانی در کاردرمانی ذهنی کودکان
کاردرمانگران از روشهای متنوعی برای بهبود تواناییهای ذهنی کودکان استفاده میکنند که شامل:
- بازی درمانی در کاردرمانی کودکان برای تقویت تعاملات اجتماعی و مهارتهای شناختی
- تمرینهای حسی-حرکتی برای افزایش هماهنگی بین ذهن و بدن
- استفاده از تکنیکهای رفتاری برای کاهش رفتارهای نامطلوب و افزایش تمرکز
- آموزش مهارتهای زندگی برای کمک به استقلال کودک در فعالیتهای روزمره
در برخی موارد، ممکن است مراجعه حضوری به کلینیک یا مرکز مورد نظر ممکن نباشد. در چنین شرایطی میتوانید از خدمات کاردرمانی در منزل استفاده نمایید.
نمونه تمرینات کاردرمانی ذهنی کودکان
- تمرینات تقویت حافظه
تمرینات تقویت حافظه به کودکان کمک میکند تا اطلاعات را بهتر پردازش و ذخیره کنند. برخی از این تمرینات عبارتاند از:
- بازی حافظه تصویری: استفاده از کارتهای تصویری که کودک باید جفتهای مشابه را پیدا کند.
- داستانسرایی: تعریف یک داستان کوتاه و درخواست از کودک برای بازگو کردن آن با جزئیات.
- بازیهای تکرار کلمات: ارائه لیستی از کلمات و درخواست از کودک برای تکرار آنها به ترتیب.
- تمرینات توجه و تمرکز
تمرکز یکی از مهارتهای کلیدی در یادگیری است. برخی از تمرینات برای بهبود توجه و تمرکز در کاردرمانی ذهنی برای کودکان شامل موارد زیر است:
- بازی نقطهیابی: ارائه یک تصویر پیچیده و درخواست از کودک برای یافتن جزئیات خاص.
- پازلها و معماها: انجام پازلهای ساده و سپس افزایش پیچیدگی آنها.
- تمرینات تنفس و مدیتیشن: آموزش تنفس عمیق برای کمک به آرامش ذهنی و افزایش تمرکز.
- تمرینات مهارتهای حل مسئله
این تمرینات باعث افزایش توانایی تفکر منطقی و حل مشکلات میشود:
- بازیهای استراتژیک مانند شطرنج: که به کودک کمک میکند راهحلهای مختلف را بررسی کند.
- معماهای منطقی: مانند سودوکو یا پازلهای اعداد.
- داستانهای مشکل محور: ارائه یک موقعیت داستانی و درخواست از کودک برای ارائه راهحل.
- تمرینات مهارتهای اجتماعی و ارتباطی
برخی از کودکان دارای مشکلاتی در تعاملات اجتماعی هستند. تمرینات زیر به بهبود این مهارتها کمک میکند:
- بازیهای نقشآفرینی: مانند بازی فروشگاه که کودک را در تعامل با دیگران قرار میدهد.
- داستانسرایی گروهی: که در آن کودکان به نوبت داستانی را تکمیل میکنند
- تمرینات تماس چشمی و زبان بدن: تمریناتی برای آموزش نحوه برقراری ارتباط مؤثر.
- تمرینات خلاقیت و تخیل
پرورش خلاقیت در کودکان میتواند به رشد ذهنی و شناختی آنها کمک کند:
- نقاشی و رنگآمیزی آزاد: برای بیان احساسات و ایدههای ذهنی.
- ساخت کاردستی: استفاده از وسایل مختلف برای ساخت اشیا جدید.
- قصهگویی و نمایش عروسکی: برای تحریک تخیل و ایجاد تفکر خلاق.
نقش کاردرمانگر در کاردرمانی ذهنی کودکان
همان طور که میدانید، کاردرمانگر نقش مهمی در شناسایی، ارزیابی و درمان و بهبود مشکلات ذهنی و رفتاری کودکان خواهد داشت. برخی از وظایف کاردرمانگر در این زمینه شامل موارد زیر است:
- ارزیابی دقیق مشکلات کودک از طریق تستهای شناختی و رفتاری
- طراحی برنامه درمانی اختصاصی بر اساس نیازهای کودک
- اجرای تمرینهای مناسب برای تقویت مهارتهای شناختی و حسی
- در برخی موارد، همکاری با والدین و معلمها جهت بهبود شرایط زندگی کودک در محیطهای مختلف
- کمک گرفتن از وسایل کاردرمانی برای پیشبرد بهتر روند درمانی
کاردرمانی ذهنی کودکان با متخصصین کلینیکت
تمرینات کاردرمانی ذهنی نقش بسزایی در بهبود عملکردهای شناختی و ذهنی کودکان دارد. والدین و متخصصان کاردرمانی میتوانند با اجرای این تمرینات، تواناییهای ذهنی و اجتماعی کودکان را تقویت کنند و مسیر رشد آنها را هموارتر سازند.
اگر شما والدین مسئول نیز به سلامتی فرزند خود اهمیت میدهید، تنها یک قدم با بهرهمندی از کاردرمانی ذهنی برای کودکان فاصله دارید! شما میتوانید ضمن تماس با شماره 44935308-021 از مشاوره تخصصی کاردرمانگران کلینیکت بهرهمند شده و از بهترین خدمات کاردرمانی ذهنی استفاده نمایید.
یه سوال داشتم برای بچه ها از چه سنی میشه کاردرمانی رو شروع کرد؟
سلام علی عزیز
بسته به عارضه مربوطه، ممکن است بتوان کاردرمانی را حتی از کمتر از 1 سالگی نیز آغاز کرد.